 |
|
| Projekt ogrodzenia posesji zabudowanej przy rogu ulic Augusta-Victoria Straße dla Fritza Neubauer'a - Projekt zrealizowany z roku 1910 |
 |
|
|
| Projekt ogrodzenia posesji zabudowanej przy rogu ulic Augusta-Victoria Straße dla Fritza Neubauer'a - Projekt zrealizowany z roku 1910 |
|
Oryginał prezentowanego dokumentu pochodzi z zasobów Archiwum Państwowego Koszalin; Oddział w Szczecinku i znajduje się w zespole "Akta miasta Szczecinka (1684 - 1945) - dokumentacja techniczna" sygn.4, str. , wcześniej nazwanego przeze mnie nieprawidłowo "MZBM - Plany techniczne ul. Bohaterów Warszawy nr.nr 25-31" - teczka nr 22, ze względu na nieaktualny wówczas opis teczki dokumentów. Dokument w bardzo dobrym stanie zachowania, wykonany na grubym papierze. Rysunki wykonane z artyzmem tuszem i podbarwiane farbami akwarelowymi sprawiają interesujące wrażenie, budzą zaciekawienie. . Opis opublikowanego dokumentu, reprodukcje fotografii znajdują się również poniżej reprodukcji dokumentu. Dokument z 1910 roku pozornie nie ma cech urzędowych. Jedyny odcisk pieczęci to fioletowo-czerwona pieczęć w lewym górnym rogu : "Ernst Neubauer; Neustettin" ze zdobieniem - nazwisko wykonawcy projektu, znanego "nojsztetińskiego" projektanta i budowniczego. To samo nazwisko "Neubauer" pojawia się kilka centymetrów niżej, na prawo, w tytule rysunku projektowego. Po uważnym odczytaniu odręcznego, niemieckiego tekstu, także niżej, okazuje się, że zleceniodawcą projektu jest Fritz Neubauer, inna osoba, "Zimmermeister", tu w skróconym zapisie "Zimmeister". Słowo "Zimmermeister" trudno przetłumaczyć na język polski, gdyż oznacza rzemieślnika-mistrza wielu zawodów : tynkarza pomieszczeń wewnętrznych, sztukatora, malarza pokojowego, glazurnika i podłogowca (parkieciarza, mozaikarza), instalatora instalacji domowych.... Najciekawsze jest w projekcie na dole - starannie wykaligrafowana tuszem data : "Neustettin, den 29. April 1910". Jest też inna, zapisana obok niebieskim atramentem : "Neustettin, den 12/5.10" oznaczająca 12 maja 1910 roku. Dlaczego ta data jest istotna ? Do tej pory uważano, że budynek na rogu dzisiejszych ulic Limanowskiego oraz Bohaterów Stalingradu (wówczas, w roku 1910 i później pisano : "Augusta-Victoria Straßen Ecke") powstał w latach 1919-1920 *). Uważano także, iż w podobnym okresie powstały sąsiednie budynki. Nie czyniono tego bezpodstawnie, ale po zapoznaniu się z projektami w szczecineckich, miejskich i powiatowych archiwach. Jeden z tych projektów, projekt willi tegoż Fritza Neubauera, dotyczący tej, omawianej działki gruntowej był publikowany przed laty w szczecineckiej prasie, jest także opublikowany w naszym dziale ARCHITEKTURA  . Tymczasem jak wynika z publikowanej dokumentacji, najprawdopodobniej w roku 1910 budynek Fritza Neubauera już istniał, podobnie jak jego inny, sąsiedni budynek. Ze związku tych dwóch faktów wynika także, że publikowany na odrębnej stronie projekt budynku tegoż Fritza Neubauera z roku 1919 na tej działce dotyczył rozbudowy lub modernizacji, podwyższenia standartu wyposażenia i wykończenia obiektu. Fakt ten ma spore znaczenie dla oceny rozwoju architektonicznego miasta, oceny zamożności mieszkańców, stanu gospodarki na tych terenach na początku XX wieku, przed i po zakończeniu I wojny światowej. W Szczecinku jest jeszcze sporo budynków, których konstrukcja wskazuje na "modułową" tzn. taką, kiedy istotne elementy budynku powstają w różnych okresach czasu i łączą się ze sobą w większą, w miarę harmonijną całość. Wskazuje na to czasami np. brak całkowitego podpiwniczenia budynku, który stworzony został z dwóch niewielkich, parterowych domków, ongiś stojących obok siebie w kilkumetrowym oddaleniu. Oznacza to także, że dochody mieszkańców rosły powoli, że całymi latami gromadzili oni fundusze na kontynuowanie zamierzenia inwestycyjnego, a także, że I wojna światowa, której działania nie dotarły na te tereny, przyczyniła się do zwiększenia zamożności pewnych grup ludzi, w dużej mierze zapewne związanych z rolnictwem i przemysłem spożywczym .
O prezentowanym projekcie. Projekt na jednym arkuszu składa się z zauważalnych trzech części : - rysunku architektonicznego projektowanego ogrodzenia na dole rysunku; - przekroju poziomego na wysokości gruntu całego projektowanego ogrodzenia (Grundriß), który ma również cechy niepełnego planu sytuacyjnego działki; - przekroju pionowego ogrodzenia wraz z zwymiarowaniem elementów ogrodzenia; - części formalnej dokumentu składającej się z : a). - tytułu o treści : "Straßenmauer am Gründstück Augusta-Victoria-Straßen - Ecke dem Zimmeister Fr. Nebauer, hier, gehörig" co oznacza "Murek ogrodzeniowy od ulicy na działce gruntowej na rogu ulic Augusty i Victorii mistrzowi rzemieślniczemu Fr. Neubauerowi, w miejscu", przy czym z rozlicznych wyjaśnień oraz podpisów wiemy, że skrót "Fr." oznacza imię Fritz. b). - odcisku pieczęci projektanta Ernsta Neubauera; c). - datowania projektu (na dole z lewej) - "Szczecinek, 29 kwietnia 1910 r"; d). - odręcznej adnotacji w języku niemieckim o treści : "Für die Ausfürung" (Do wykonania,prowadzenia robót) z odręcznym, czytelnym podpisem "Fritz Neubauer" e). - odręcznej adnotacji niebieskim atramentem, którą z dużym trudem udało się częściowo odczytać : " Geprüft ! Neustettin, den 12/5.10" oraz niżej jeden wiersz nieczytelnego opisu (nur Stadt ??? ....) oraz podpis nieczytelny. Adnotacja ta czyni wrażenie adnotacji urzędowej, zezwolenia na budowę. Nieczytelne pismo sprawia, że nie mamy co do tego pewności. Podobna z charakteru pisma, podpisu, treści jest adnotacja na projekcie budynku z 1919 roku. f). - rozliczne objaśnienia rysunków i ich treści, skali dokonane tuszem. Poniżej, pod reprodukcją projektu znajduje się jego szczegółowe omówienie wraz z możliwymi wnioskami. |
 |
Rysunki projektowe Ernsta Neubauera są bardzo starannie wykonane; poprzez dodanie barw podniosły wygląd estetyczny rysunku, każą przypatrywać się z zainteresowaniem. Przy pierwszym spojrzeniu, mimo szczegółów, sprawiają wrażenie oszczędnych w formie. Dzisiaj dostarczają nam wielu nieznanych wcześniej informacji o tej części miasta, ulicy oraz o budynku, który uchodzi za budynek o najbogatszej architekturze w naszym mieście. Budynek zachował się do dzisiejszych czasów. Zaprojektowane w 1910 r. ogrodzenie składające się ze zdobnych, betonowych lub murowanych słupów oraz drewnianych elementów wypełniających albo nie zostało wykonane, lub też zmodernizowano je przed 1939 rokiem. Wydaje się również, że ówczesna modernizacja tego ogrodzenia polegała na wmontowaniu kutych ze stali elementów, które dotrwały do dnia dzisiejszego. Podobne w konstrukcji i wykonaniu ogrodzenie ma sąsiadująca posesja. Natomiast pod koniec lat 90-tych XX wieku betonowe słupki zostały wymienione na inne, z kostki, przy zachowaniu kutych elementów stalowych ogrodzenia. Wygląd posesji z budynkiem i ogrodzeniem przedstawiają fotografie z lipca 2005 roku.
Ogrodzenie to chroniło zaprojektowany ogród przydomowy przed domem od strony ulic a także zieleniec od podwórza, dziedziniec w głębi posesji oraz dojazd. Projektant przewidział ozdobną, dwuskrzydłową bramę o rozpiętości 2,8 m zawieszoną na masywnych słupach oraz dojście do drzwi wejściowych w szpalerze ogrodzenia zamykane podobnie zdobioną, jednoskrzydłową furtką. Ogrodzenie zgodnie z projektem powinno sięgać w najniższym miejscu na wysokość 130 cm. Projekt nie obejmował ogrodzenia na pograniczu działek sąsiednich, a przerywana linia może oznaczać ogrodzenie z siatki drucianej. Historyka badającego przeszłość Szczecinka zaciekawią trzy fakty : 1). W roku 1910 posesja na rogu ulic Victorii oraz Augusty nie miała numeru. Także w roku 1919 posesja ta w dokumentacji projektowej numeru nie posiadała. 2). Zarys fundamentów budynku na tej posesji jest zgodny z zarysem fundamentów budynku projektowanego 9 lat później. 3). Właścicielem sąsiedniej działki oraz domu na niej posadowionego był, jak wynika z objaśnień, "Fr. Neubauer". Na razie nie wiemy, czy jest to ten sam Fritz Neubauer, który był właścicielem omawianej działki i domu. Dom ten (sąsiedni, przy d. Victoriastraße, dziś Bohaterów Stalingradu) od frontu oraz od tyłu przedstawiają zamieszczone fotografie.
Wyżej wspomniane wnioski wynikają ze skonfrontowania dwóch projektów : niniejszego oraz projektu budynku na tej posesji z 1919 roku. *) - W wydawanym przez siebie "dwutygodniku szczecineckim Temat" Nr. 380, z grudnia 2004 Jerzy Gasiul pisze na stronie 8 w cyklicznym artykule z serii "Znane nieznane", że, cytuję : "Pierwszą kamienicę postawiono na narożnej parceli przy skrzyżowaniu dz. Bohaterów Stalingradu i Limanowskiego w 1893 roku. Jej charakterystycznym elementem jest ścięty narożnik i boniowany parter. Fasada tego trzykondygnacyjnego budynku ma eklektyczny wystrój, który wprawdzie przetrwał do naszych czasów, ale w mocno zdewastowanej formie." Niestety, nie wiemy, czy J. Gasiul pisze o omawianej przez nas kamienicy (willi) z projektowanym ogrodzeniem, czy też o budynku usytuowanym vis a vis, z balkonem na wspomnianym ściętym narożniku. Fragment tego budynku widać na fotografii (powyżej, z lewej). Do dokumentacji lub planów tego ostatniego nie udało się dotrzeć. |
|||||||||||||
| Autor publikacji : Marek W. Piłat Data publikacji : 15 kwietnia 2006 r. |
|||||||||||||
|
